İsmin yerini tutan sözcükledir.
Annem pazardan ekmek ve zeytin almış.
O oradan bunları almış.
A. ŞAHIS ZAMİRLERİ
Şahıs isimlerinin yerini tutan isimlerdir.
Ben Biz
Sen Siz
O Onlar
Özellikler
1. -i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.
Bu akşam bize gelir misin?
Sizin evde bir kedi varmış.
2. Türkçede ekler sözcük kökünde herhangi bir değişiklik oluşturmazlar. Ancak ben ve sen şahıs zamirleri bu kurala uymaz.
Ben-> bana sen-e>sana
3. İsim tamlaması kurabilirler. Yalnızca tamlayan olarak karşımıza çıkarlar.
Bizim / evimizde bir kedi var.
Sizin / işiniz pek iyi.
T. yan
4. Biz ve siz şahıs zamirleri nezaket ve saygı bildirmek amacıyla tekil şahıs zamirleri yerine kullanılmaktadır.
Sizin isminiz ne? (Senin ismin ne?)
Siz ne iş yapıyorsunuz? (Sen ne iş yapıyorsun?)
Dönüşlülük zamiri: “kendi”
Kimi kaynaklarda şahıs zamirleri grubunda yer alır.
1. İsim çekim eklerini alabilirler.
Kendinden söz açmayı sever.
Kendini hâlâ tanıyamıyormuş.
2. Pekiştirme göreviyle karşımıza çıkabilirler. Ancak bu durumda pekiştirdiği öğeyle aynı öğeyi paylaşmak zorundadır.
Olanları ona ben kendim anlattım. (Pekiştirme görevi var.)
(özne) Y.
Siz kendiniz bunun böyle olmasını istediniz. (Pekiştirme görevi var.)
(özne) Y.
Ben kendime çok güveniyorum. (Pekiştirme görevi yok.)
Ö. D. T.
Sen kendini neden yoruyorsun? (Pekiştirme görevi yok.)
Ö. N.
3. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem de tamlanan olarak karşımıza çıkarlar.
Kendi dünyasında yaşıyordu.
T.yan
Babamın kendisi de suçlu.
T. nan
B. İŞARET (GÖSTERME) ZAMİRLERİ
İşaret yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.
Bu Bunlar Böylesi Öteki
Şu Şunlar Şöylesi Beriki
O Onlar Öylesi
Bu hâlâ düzeltilmemiş.
Şu hangi öğrencinin?
Beriki nereden gelmişti?
Özellikler
1. –i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.
Bunu ötekine kim verecek?
Öylelerinden sakın borç alma.
2. Bu, şu, o işaret zamirleri burası, şurası, orası şeklinde kullanılarak yer bildiren işaret zamiri durumuna gelir.
Burası oralardan daha güzel.
Ben orayı çok merak ediyorum.
3. İsim tamlaması olarak kullanılabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olarak karşımıza çıkarlar.
Bunun düğmesi kopmuş.
T. yan
Şunun evi nerede?
T. yan
Arabanın burasını kim boyadı?
T. nan
4. O – şahsı karşılarsa – şahıs zamiri
O seni çok seviyor.
O hâlâ eve gelmemiş.
O – eşyayı karşılıyorsa – işaret zamiri
O yine arızalandır.
O henüz onarılmamış.
O – ismi nitelerse – işaret sıfatı
O kazağı verir misin?
O pencerede durma!
C. BELGİSİZ ZAMİRLER
Belgisizlik yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.
Bazısı Birkaçı Çoğu Kimi Hiç kimse
Biri Herhangi biri Başkası Birçoğu Hiçbiri
Hepsi Tümü Şey Kimse Falan
Bazıları henüz hiçbirinden haber alamamış.
Kimi ders çalışıyor kimi kitap okuyor.
Özellikler:
1. –i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.
Hepsinden biraz aldım.
Birine bile güvenmiyorum.
2. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olabilirler.
Gelenlerin bazıları salona geçti.
T. nan
Toplantıda çoğunun fikri alınmadı.
T. yan
Ç. SORU ZAMİRLERİ
Soru yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.
Kim
Ne (y)
Nere (y)
Hangisi (n)
Kaçı(n)
Kaçıncısı(n)
Ne kadarı (n)
Özellikler:
1. –i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilir.
Bu kitabı sana kim verdi? (Ali)
Baban nerede oturuyor? (İzmir’de)
Sana İzmir’den ne getirmiş? (Şapka)
Sen kaçını aldın? (Üçünü)
Neden=Neyden Zamir
Cam neden yapılır? (Kumdan)
Porselen neden yapılır? (Çamurdan)
Neden=Neyden Zamir
Sen neden ağlıyorsun?
Neden aramıza katılmadın?
2. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olarak kaşımıza çıkarlar.
Bu nerenin elması?
T. nan
Bu adam da kimin nesi?
T. yan T. nan
D. İYELİK ZAMİRLERİ
İsim çekim eklerindendir. İsimlerde sahipliği bildirir. Kişilere göre çekimlenir.
Ünsüz ile biten isimlerde Ünlü ile biten isimlerde
(Benim) Kalem-i-m elbise-m
(Senin) Kalem-i-n elbise-n
(Onun) Kalem-i elbise-si
(Bizim) Kalem-i-miz elbise-miz
(Sizin) Kalem-i-niz elbise-niz
(Onların) Kalem-leri elbise-leri
Özellikler:
1. Su ve ne sözcüklerine iyelik eki gelirken iki tane yardımcı ses gelir.
Su-y-u-m ne-y-i-m
Su-y-u-n ne-y-i-n
Su-y-u ne-y-i
Su-y-u-muz ne-y-i-miz
Su-y-u-nuz ne-y-i-niz
Su-ları ne-leri
2. Tamlayanı düşmüş ad tamlamalarında karşımıza çıkar.
(Senin) Ellerin beni büyülüyor.
(Sizin) Sizlerinizi hep dinledim.
(Benim) Çocuklarım daima seni soruyor.
E. İLGİ ZAMİRİ (-Kİ)
İsim tamlamalarında tamlayanın kullanılmayıp tamlananın karşılanması için kullanılan ektir.
Tamlayan Tamlanan
Benim evim senin evinden güzel.
Benimki seninkinden güzel.
Kardeşiminki de bozulmuş.
Zamir “-ki”si Sıfat “-ki”si Bağlaç “ki”si
(bitişik) (bitişik) (ayrı)
İlgi hali ekiyle Bulunma hali ekiyle
-mki -deki Babam ki mert adamdır.
-nki Bendeki aşk Eve geldim ki ne göreyim.
Benim-ki Evdeki hesap Çalışmış ki sınavı kazandı.
Annemin-ki Çocuktaki hırs
Not: Bulunma hali ekiyle kullanılmadığı durumlarda zaman anlamı vardır.
Akşamki maç galibiyetle sonuçlandı.
Sabahki kahvaltı çok güzeldi
Önceki film neymiş?
Not: -ki’den sonra –ler çokluk ekini getiririz. Anlam bozulmuyorsa ayrı yazılır.
ZAMİRLERİN YAPISI
A. BASİT ZAMİRLER
Yapım eki almayan zamirlerdir.
Ben, sen, onlar, şunlar…
B. TÜREMİŞ ZAMİRLER
Yapım eki alarak karşımıza çıkan zamirlerdir.
Sen çok bencilsin.
Ben onu benimsedim.
Sensiz gitmem.
C. BİRLEŞİK ZAMİRLER
Hiçbiri bu olayı benimsememişti.
Olaydan birkaçı kaçabildi.
Birçoğu üniversiteye yerleşti.
Annem pazardan ekmek ve zeytin almış.
O oradan bunları almış.
A. ŞAHIS ZAMİRLERİ
Şahıs isimlerinin yerini tutan isimlerdir.
Ben Biz
Sen Siz
O Onlar
Özellikler
1. -i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.
Bu akşam bize gelir misin?
Sizin evde bir kedi varmış.
2. Türkçede ekler sözcük kökünde herhangi bir değişiklik oluşturmazlar. Ancak ben ve sen şahıs zamirleri bu kurala uymaz.
Ben-> bana sen-e>sana
3. İsim tamlaması kurabilirler. Yalnızca tamlayan olarak karşımıza çıkarlar.
Bizim / evimizde bir kedi var.
Sizin / işiniz pek iyi.
T. yan
4. Biz ve siz şahıs zamirleri nezaket ve saygı bildirmek amacıyla tekil şahıs zamirleri yerine kullanılmaktadır.
Sizin isminiz ne? (Senin ismin ne?)
Siz ne iş yapıyorsunuz? (Sen ne iş yapıyorsun?)
Dönüşlülük zamiri: “kendi”
Kimi kaynaklarda şahıs zamirleri grubunda yer alır.
1. İsim çekim eklerini alabilirler.
Kendinden söz açmayı sever.
Kendini hâlâ tanıyamıyormuş.
2. Pekiştirme göreviyle karşımıza çıkabilirler. Ancak bu durumda pekiştirdiği öğeyle aynı öğeyi paylaşmak zorundadır.
Olanları ona ben kendim anlattım. (Pekiştirme görevi var.)
(özne) Y.
Siz kendiniz bunun böyle olmasını istediniz. (Pekiştirme görevi var.)
(özne) Y.
Ben kendime çok güveniyorum. (Pekiştirme görevi yok.)
Ö. D. T.
Sen kendini neden yoruyorsun? (Pekiştirme görevi yok.)
Ö. N.
3. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem de tamlanan olarak karşımıza çıkarlar.
Kendi dünyasında yaşıyordu.
T.yan
Babamın kendisi de suçlu.
T. nan
B. İŞARET (GÖSTERME) ZAMİRLERİ
İşaret yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.
Bu Bunlar Böylesi Öteki
Şu Şunlar Şöylesi Beriki
O Onlar Öylesi
Bu hâlâ düzeltilmemiş.
Şu hangi öğrencinin?
Beriki nereden gelmişti?
Özellikler
1. –i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.
Bunu ötekine kim verecek?
Öylelerinden sakın borç alma.
2. Bu, şu, o işaret zamirleri burası, şurası, orası şeklinde kullanılarak yer bildiren işaret zamiri durumuna gelir.
Burası oralardan daha güzel.
Ben orayı çok merak ediyorum.
3. İsim tamlaması olarak kullanılabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olarak karşımıza çıkarlar.
Bunun düğmesi kopmuş.
T. yan
Şunun evi nerede?
T. yan
Arabanın burasını kim boyadı?
T. nan
4. O – şahsı karşılarsa – şahıs zamiri
O seni çok seviyor.
O hâlâ eve gelmemiş.
O – eşyayı karşılıyorsa – işaret zamiri
O yine arızalandır.
O henüz onarılmamış.
O – ismi nitelerse – işaret sıfatı
O kazağı verir misin?
O pencerede durma!
C. BELGİSİZ ZAMİRLER
Belgisizlik yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.
Bazısı Birkaçı Çoğu Kimi Hiç kimse
Biri Herhangi biri Başkası Birçoğu Hiçbiri
Hepsi Tümü Şey Kimse Falan
Bazıları henüz hiçbirinden haber alamamış.
Kimi ders çalışıyor kimi kitap okuyor.
Özellikler:
1. –i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.
Hepsinden biraz aldım.
Birine bile güvenmiyorum.
2. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olabilirler.
Gelenlerin bazıları salona geçti.
T. nan
Toplantıda çoğunun fikri alınmadı.
T. yan
Ç. SORU ZAMİRLERİ
Soru yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.
Kim
Ne (y)
Nere (y)
Hangisi (n)
Kaçı(n)
Kaçıncısı(n)
Ne kadarı (n)
Özellikler:
1. –i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilir.
Bu kitabı sana kim verdi? (Ali)
Baban nerede oturuyor? (İzmir’de)
Sana İzmir’den ne getirmiş? (Şapka)
Sen kaçını aldın? (Üçünü)
Neden=Neyden Zamir
Cam neden yapılır? (Kumdan)
Porselen neden yapılır? (Çamurdan)
Neden=Neyden Zamir
Sen neden ağlıyorsun?
Neden aramıza katılmadın?
2. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olarak kaşımıza çıkarlar.
Bu nerenin elması?
T. nan
Bu adam da kimin nesi?
T. yan T. nan
D. İYELİK ZAMİRLERİ
İsim çekim eklerindendir. İsimlerde sahipliği bildirir. Kişilere göre çekimlenir.
Ünsüz ile biten isimlerde Ünlü ile biten isimlerde
(Benim) Kalem-i-m elbise-m
(Senin) Kalem-i-n elbise-n
(Onun) Kalem-i elbise-si
(Bizim) Kalem-i-miz elbise-miz
(Sizin) Kalem-i-niz elbise-niz
(Onların) Kalem-leri elbise-leri
Özellikler:
1. Su ve ne sözcüklerine iyelik eki gelirken iki tane yardımcı ses gelir.
Su-y-u-m ne-y-i-m
Su-y-u-n ne-y-i-n
Su-y-u ne-y-i
Su-y-u-muz ne-y-i-miz
Su-y-u-nuz ne-y-i-niz
Su-ları ne-leri
2. Tamlayanı düşmüş ad tamlamalarında karşımıza çıkar.
(Senin) Ellerin beni büyülüyor.
(Sizin) Sizlerinizi hep dinledim.
(Benim) Çocuklarım daima seni soruyor.
E. İLGİ ZAMİRİ (-Kİ)
İsim tamlamalarında tamlayanın kullanılmayıp tamlananın karşılanması için kullanılan ektir.
Tamlayan Tamlanan
Benim evim senin evinden güzel.
Benimki seninkinden güzel.
Kardeşiminki de bozulmuş.
Zamir “-ki”si Sıfat “-ki”si Bağlaç “ki”si
(bitişik) (bitişik) (ayrı)
İlgi hali ekiyle Bulunma hali ekiyle
-mki -deki Babam ki mert adamdır.
-nki Bendeki aşk Eve geldim ki ne göreyim.
Benim-ki Evdeki hesap Çalışmış ki sınavı kazandı.
Annemin-ki Çocuktaki hırs
Not: Bulunma hali ekiyle kullanılmadığı durumlarda zaman anlamı vardır.
Akşamki maç galibiyetle sonuçlandı.
Sabahki kahvaltı çok güzeldi
Önceki film neymiş?
Not: -ki’den sonra –ler çokluk ekini getiririz. Anlam bozulmuyorsa ayrı yazılır.
ZAMİRLERİN YAPISI
A. BASİT ZAMİRLER
Yapım eki almayan zamirlerdir.
Ben, sen, onlar, şunlar…
B. TÜREMİŞ ZAMİRLER
Yapım eki alarak karşımıza çıkan zamirlerdir.
Sen çok bencilsin.
Ben onu benimsedim.
Sensiz gitmem.
C. BİRLEŞİK ZAMİRLER
Hiçbiri bu olayı benimsememişti.
Olaydan birkaçı kaçabildi.
Birçoğu üniversiteye yerleşti.
